Το πρώτο ραντεβού

Όσο μεγαλώνω ερωτεύομαι όλο και πιο πολύ την λογοτεχνία και τους μεγάλους λογοτέχνες. Όσο τα πάθη της δικής μου ζωής καταλαγιάζουν, τόσο ασχολούμαι με τα πάθη που περιγράφουν οι μεγάλοι λογοτέχνες.
Περίμενα να ωριμάσω αρκετά για να καταπιαστώ με τον Προυστ. Για την πρώτη μου γνωριμία μαζί του προετοιμάστηκα όπως προετοιμάζεσαι για το πρώτο ραντεβού με ένα άτομο που γνωρίζεις ελάχιστα αλλά κάτι επάνω του σε έχει ήδη συγκινήσει. Προετοιμάστηκα με ενθουσιασμό, με καρδιοχτύπι, με προσμονή και με κάποια θετική προδιάθεση. Ήλπιζα ότι ο Προυστ δεν θα με απογοήτευε. Και δεν με απογοήτευσε. Τον ερωτεύθηκα κεραυνοβόλα.
Ένας κλασσικός συγγραφέας είναι σαν μια καινούρια ήπειρος που σε περιμένει να την ανακαλύψεις.
Κάθε βράδυ πριν κοιμηθώ τρέχω να βυθιστώ στις σελίδες του, να ονειροπολήσω, να βρεθώ στους μυθικούς τόπους Κομπρέ και Μπαλμπέκ, να γνωρίσω την θεία Λεονί, την υπηρέτρια Φρανσουάζ, τον κύριο Λεγκραντέν, τον κύριο Βεντέιγ και την κόρη του, τους γονείς του συγγραφέα, την γιαγιά του και φυσικά τον κύριο Σουάν. Κάθε βράδυ το διάβασμα του Προυστ στα γαλλικά με φέρνει σε μια κατάσταση νιρβάνα, με προετοιμάζει για όνειρα γλυκά, λειτουργεί ηρεμιστικά και καταπραϋντικά. Κάθε βράδυ το διάβασμα του Προυστ γίνεται αφορμή να έρθουν στην επιφάνεια δικές μου αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας. Κάθε βράδυ, καθώς ο Προυστ αναμιμνήσκεται, μου δίνει έμπνευση να γράψω κι εγώ, όχι βέβαια τέτοιο αριστούργημα όπως εκείνος αλλά κάτι τέλος πάντων που θα τον θυμίζει έστω λίγο. Κάθε βράδυ ο Προυστ λειτουργεί σαν ψυχαναλυτής μου μ’έναν τρόπο όμορφο, ευγενικό, όχι βίαιο, όχι κουτσομπολίστικο, μ’έναν τρόπο μοναδικό. Κι εγώ είμαι χαρούμενη που σ’αυτή την ηλικία ανακάλυψα έναν θησαυρό, μια πολυτέλεια πνευματική που δεν την είχα φανταστεί. Σ’αυτή την ηλικία είμαι και πάλι ερωτευμένη! Ερωτευμένη με τον Προυστ.
Τον αναζητώ παντού και λαχταράω να βρω μερικές στιγμές μοναξιάς και ηρεμίας για να τον σκεφτώ και να τον αναπολήσω. Γιατί ο Προυστ, αν και γνωριζόμαστε μόνο μερικές εβδομάδες, διεκδικεί ήδη την θέση του στην ζωή μου. Όπως κάθε μεγάλος έρωτας με κάνει να βλέπω τα πράγματα με άλλο μάτι, ν’ανακαλύπτω ξανά μυρωδιές και αισθήσεις που είχα ξεχάσει ότι υπήρχαν. Τα φυτά, τα λουλούδια, οι σταγόνες της βροχής, όλα παίρνουν άλλη διάσταση όταν τα περιγράφει ο Προυστ.
Υπάρχουν τόποι που μπορεί να μην έχουν τίποτα το μαγικό ή το μυθικό αλλά ένας συγγραφέας, με την λογοτεχνική του ματιά και την ιδιαίτερη γραφή του να τους καταστήσει τέτοιους, όπως έκανε ο Προυστ με το Κομπρέ και το Μπαλμπέκ. Ο Προυστ, όντας Προυστ, θα έκανε το ίδιο όπου κι αν τον έβαζες, στο πιο άχαρο μέρος του κόσμου θα ήξερε έτσι να το περιγράψει και να το πλαισιώσει με την φαντασία του και τις γνώσεις του αλλά και με τα "καινούρια μάτια" του θα το έβλεπε πιο λαμπρό, πιο επιβλητικό, πιο σπουδαίο.
Η ευαίσθητη ψυχή του αγγίζει την ευαίσθητη ψυχή μου κι ας μας χωρίζει ένας αιώνας σχεδόν. Οι απογοητεύσεις του, οι φόβοι του, οι χαρές και οι ελπίδες του με φέρνουν κοντά του ενώ το χιούμορ του και η εξυπνάδα του με κατακτούν κάθε μέρα και πιο πολύ. Πολυμαθής, με αγάπη για τις λεπτομέρειες, με μάτι παρατηρητικό ως προς τους ανθρώπους, ο συγγραφέας αυτός είναι ό,τι καλύτερο μπορούσα να συναντήσω ποτέ στη ζωή μου. Ναι, ας το βροντοφωνάξω κι ας ξέρω πως δεν είμαι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία: είμαι ερωτευμένη με τον Μαρσέλ Προυστ και πιστεύω πως αυτός ο έρωτας θα εξελιχθεί σε μεγάλη και βαθειά αγάπη!
*
Βλέποντας την Φρανσουάζ, την υπηρέτρια της θείας του, να σφάζει ένα κοτόπουλο, ο αφηγητής, ο Προυστ της παιδικής ηλικίας, που τόσο απολάμβανε τα φαγητά που του ετοίμαζε συνήθως η Φρανσουάζ, κάνει ως ενήλικας συγγραφέας αυτές τις σκέψεις:
«Γιατί η θεία μου η Λεονί ήξερε –αυτό που εγώ ακόμα αγνοούσα- ότι η Φρανσουάζ, η οποία θα έδινε για την κόρη της και για τα εγγόνια της, και την ζωή της χωρίς να παραπονεθεί, επεφύλασσε στα άλλα πλάσματα μια μοναδική σκληρότητα. Και παρ’όλ’ αυτά η θεία μου την κρατούσε, διότι αν και γνώριζε την βαναυσότητά της, εκτιμούσε εν τούτοις τις υπηρεσίες της. Εγώ αντιλαμβανόμουν σιγά σιγά ότι η καλωσύνη, η μεταμέλεια, οι αρετές της Φρανσουάζ έκρυβαν τραγωδίες από τα παρασκήνια της κουζίνας, παρόμοιες μ’εκείνες που αποκαλύπτει η ιστορία για την ηγεμονία Βασιλέων και Βασιλισσών που απεικονίζονται μεν με τα χέρια τους ενωμένα στα βιτρώ των εκκλησιών ενώ στην πραγματικότητα είχαν στιγματιστεί από αιματηρά επεισόδια.»
Κάπου αλλού ο κύριος Λεγκραντέν μιλά για το Μπαλμπέκ: «Το Μπαλμπέκ! O αρχαιότερος γεωλογικός σκελετός του εδάφους μας, πραγματικά Αρ-μορ, η θάλασσα, το τέλος της στεριάς, ο καταραμένος τόπος που ο Ανατόλ Φρανς –ένας μάγος, τον οποίο θα πρέπει να διαβάσει ο μικρός μας φίλος- απεικόνισε τόσο καλά, με την αιώνια ομίχλη του, αληθινά σαν τη χώρα των Κιμμερίων στην Οδύσσεια».
Ο καρδιοκατακτητής και αριστοκράτης Swann ερωτεύεται μια γυναίκα που δεν είναι της τάξεώς του. Ο Swann έχει μεγαλώσει αλλά αναζητά πάντα τον έρωτα. Γράφει ο Προυστ: «Παλιότερα θα ονειρευόταν κανείς να κατακτήσει την καρδιά της γυναίκας που είχε ερωτευθεί. Αργότερα το να αισθανθούμε ότι έχουμε στην κατοχή μας την καρδιά μιας γυναίκας μπορεί να είναι αρκετό για να μας κάνει να ερωτευθούμε. Έτσι στην ηλικία που θα έμοιαζε –καθώς αναζητούμε πάνω απ’όλα στον έρωτα μια υποκειμενική ευχαρίστηση- ότι το τμήμα της αρεσκείας προς την ομορφιά μιας γυναίκας θα έπρεπε να είναι το πιο μεγάλο, τότε ο έρως μπορεί να γεννήσει –ο έρως ο πιο σωματικός- χωρίς να το έχει εξ αρχής στην βάση του, μια αρχική επιθυμία. Σ’αυτή την περίοδο της ζωής έχουμε ήδη υποφέρει πολλές φορές από έρωτα. Ο έρως δεν εξελίσσεται πλέον μόνος του ακολουθώντας τους δικούς του άγνωστους και μοιραίους νόμους, ενώπιον της έκπληκτης και παθητικής καρδιάς μας. Εμείς οι ίδιοι ερχόμαστε προς βοήθειά του, εμείς με τη μνήμη, με την αυθυποβολή. Αναγνωρίζοντας ένα απ’τα συμπτώματά του, θυμόμαστε και τα υπόλοιπα, τα κάνουμε να ξαναγεννηθούν. Καθώς έχουμε κάνει κτήμα μας το τραγούδι που έχει εγγραφεί μέσα μας ολόκληρο, το μόνο που χρειαζόμαστε είναι να μας πει μια γυναίκα την αρχή –την γεμάτη από τον θαυμασμό που εμπνέει η ομορφιά- για να βρούμε την συνέχεια. Κι αν εκείνη αρχίσει απ’τη μέση –στο σημείο όπου οι καρδιές προσεγγίζουν η μια την άλλη, στο σημείο όπου λέμε ότι υπάρχουν μόνο η μια για την άλλη- έχουμε ήδη αποκτήσει την συνήθεια αυτής της μουσικής ώστε να συνοδεύσουμε αμέσως την σύντροφό μας στο σημείο όπου εκείνη μας περιμένει.»
«Κάθε φιλί καλεί το επόμενο φιλί. Αχ! Αυτόν τον πρώτο καιρό του έρωτα, τα φιλιά γεννιούνται τόσο φυσικά! Υπάρχει τέτοια πληθώρα από φιλιά, κολλητά το ένα στο άλλο. Και θα δυσκολευόμασταν πάρα πολύ να μετρήσουμε τα φιλιά που ανταλλάσσουμε μέσα σε μια ώρα, τόσο πολύ όσο αν προσπαθούσαμε να μετρήσουμε τα λουλούδια σ’ένα λειβάδι τον μήνα Μάϊο.»
Πρώτη δημοσίευση peopleandideas.gr 15.11.17