Καλοπερνώντας στην αγκαλιά της Καλυψώς

Για ποιά πράγματα μιλάει η Οδύσσεια; 
Το πρώτο που απαντάμε όλοι απηχώντας τον Καβάφη, είναι «το ταξίδι».
Σωστά. Η Οδύσσεια μιλάει γι’αυτό και για την περιπέτεια, για τη νοσταλγία προς την πατρίδα, την οικογένεια αλλά και προς τα αξιώματα. Στις θάλασσες ήταν ο Οδυσσέας ένας ταλαίπωρος ναυαγός, κι ας διοικούσε ακόμα τους συντρόφους του. Όμως στην πατρίδα του ήταν βασιλιάς.
Για ποιά άλλα πράγματα μιλάει η Οδύσσεια; 
Για την συζυγική πίστη εκείνης και για την απιστία εκείνου. Αλλοίμονο, σαν παιδιά του σχολείου μαθαίναμε ότι δέκα χρόνια μετά την πτώση του Ιλίου, ο Οδυσσέας σκυλοπνιγόταν προσπαθώντας να γυρίσει στην Ιθάκη. Οι δάσκαλοί μας ξεχνούσαν να τονίσουν ότι τα επτά από αυτά καλοπερνούσε στην αγκαλιά της ωραίας Καλυψώς, της νύμφης που ήθελε να τον κάνει αθάνατο. 
Ενώ η Πηνελόπη ύφαινε και ξήλωνε για να μην υποκύψει σε κανέναν μνηστήρα, ενώ εκείνη περίμενε υπομονητικά να γυρίσει ο άντρας της, ο ίδιος είχε βρει μιαν άλλη. Μα η μοίρα έτσι το ήθελε, θα πείτε, οι θεοί...Όπως συχνά συμβαίνει στο ανδρικό φύλο, ο Οδυσσέας κάποια στιγμή κουράστηκε από τις πολλές περιποιήσεις και ηδονές που του προσέφερε η Καλυψώ, βαρέθηκε να τα βρίσκει όλα έτοιμα –ίσως να είχε αρχίσει νά’χει κι άλλες απαιτήσεις η νέα σύντροφος, μπορεί να ήθελε παιδί ή να είχε γίνει γκρινιάρα- οπότε ο πολεμιστής είπε να ριχτεί ξανά σε καμμιά θαλασσινή περιπέτεια.
Η Οδύσσεια μιλάει και για την Ελληνίδα μητέρα που φορτώνει τα παιδιά της με ενοχές. Όταν ο Οδυσσέας, υπακούοντας στις εντολές των θεών όπως του έχουν δοθεί μέσω της Κίρκης, κατεβαίνει στον Άδη, συναντά εκεί την μητέρα του, Αντίκλεια, η οποία του λέει ότι πέθανε στην διάρκεια της απουσίας του απ’τον καϋμό της για εκείνον.
Τόσα πολλά και ανεξάντλητα είναι τα θέματα της Οδύσσειας που και να θέλαμε δεν θα μπορούσαμε να τα καταγράψουμε όλα.
Είναι η απληστία των μνηστήρων που τρώνε και πίνουν εις βάρος του Τηλέμαχου, αλαζόνες και έκφυλοι από τα πολλά κρέατα με το αίμα που καταναλώνουν και απ’τα πολλά κρασιά. Είναι οι δούλες του παλατιού που κοιμούνται μαζί τους, δείχνοντας πως τους θεωρούν ήδη αφέντες τους, είναι ο Εύμαιος ο πιστός βοσκός του Οδυσσέα που αντιπροσωπεύει μια σταθερή, ηθική αξία μέσα στην παρακμή.
Κάπου εμφανίζεται και η αφορμή του Τρωικού πολέμου, η ωραία Ελένη, μετανοημένη.
Και είναι βέβαια όλοι οι θεοί του Ολύμπου με την γενεαλογία τους έως συγγενείς προχωρημένου βαθμού, με τις αδυναμίες και τις αρετές τους, με τις συμπάθειες και τις αντιπάθειές τους. 
Είναι ακόμα ορισμένοι χαρακτηρισμοί, όχι τόσο πολιτικώς ορθοί προς τοπικές ομάδες. Π.χ.κάτοικοι μεγάλου νησιού παρουσιάζονται σε κάποιο σημείο περίπου ως μαφιόζοι εκβιαστές ενώ κάτοικοι συγκεκριμένης περιοχής της Πελοποννήσου ως κλέφτες. Είναι ιδέα μου; Μήπως δεν κατάλαβα καλά; Ή μήπως τα στερεότυπα αυτά υπάρχουν ακόμα και σήμερα; 
Επίσης είναι το παιδί που αναζητά παντού τον πατέρα του κι ο πατέρας που εμπιστεύεται το παιδί του, ολόκληρο άντρα πια, για να βγάλουν μαζί από τη μέση τους εχθρούς.
Κι είναι ακόμα η συμπεριφορά προς τους ζητιάνους κι ένα σωρό άλλα κοινωνικά θέματα που απασχολούν ώς τις μέρες μας τους ανθρώπους.
Επί πλέον είναι ένα μεγάλο ταξιδιωτικό αφήγημα με περιγραφή τόπων και συνηθειών άλλων πλασμάτων, ανθρώπινων (π.χ.των Φαιάκων) ή μη (Κύκλωπες, Σειρήνες κ.λ.π.) 
Είναι η ανδρεία του Οδυσσέα και η αδυναμία ανάμικτη με ανυπακοή και ύβρι των συντρόφων του –όταν έσφαξαν τα βόδια του Ήλιου.
Είναι μια ολόκληρη παρέλαση ηρώων της Ιλιάδας που πρέπει όλοι να κατονομασθούν, να επαινεθούν ή να κατηγορηθούν για τον ρόλο που έπαιξαν στον πόλεμο.
«Πέρασα μια Οδύσσεια» λέμε όταν θέλουμε να περιγράψουμε μια σειρά δύσκολων καταστάσεων. 
Και φυσικά η Οδύσσεια είναι μια ατέλειωτη σειρά επιθέτων που χαρακτηρίζουν θεούς και θνητούς, τόπους, ζώα, έθιμα. Ένας θησαυρός γνώσεων για την αρχαιότητα, ένα ξεχωριστό έπος που η ποίησή του ηχεί πάντα υπέροχα στ’αυτιά μας.

Πρώτη δημοσίευση: People and Ideas (22.03.15)