"Φέρε μου, σε παρακαλώ, την αλληλογραφία μου"

Μια φράση από ασπρόμαυρη ελληνική ταινία στα μέσα του εικοστού αιώνα ή από βιβλίο του δεκάτου ενάτου αιώνα, όταν η αλληλογραφία, η κοινωνική, αισθηματική ή επαγγελματική κατελάμβανε ώρες ατέλειωτες από την ζωή ενός ανθρώπου. Για τους σημερινούς νέους ανθρώπους των μέϊλ και των γραπτών μηνυμάτων στο κινητό, η αλληλογραφία ακούγεται σαν πανάρχαια ιστορία, πλην όμως για αιώνες υπήρξε μοναδικό μέσον επικοινωνίας ανάμεσα σε ανθρώπους που βρίσκονταν λίγο ή πολύ μακριά ο ένας από τον άλλον. Άτομα προσλαμβάνονταν για να ανοίγουν την αλληλογραφία και να απαντούν σε επιστολές με άλλες, τις οποίες τους υπαγόρευαν οι εργοδότες τους. Ολόκληρα βιβλία έχουν γραφτεί σε μορφή γραμμάτων προς έναν ή προς πολλούς παραλήπτες. Οι γραπτές αυτές μαρτυρίες από διάσημους ή άσημους ανθρώπους έχουν ρίξει φως σε διάφορες εποχές της ιστορίας κι έχουν αποτελέσει τεκμήρια για να λυθούν δικαστικές και άλλες διαμάχες. Ολόκληρες ερωτικές ιστορίες έχουν ξετυλιχτεί μέσα από γράμματα, πολλές φορές χωρίς οι δυο ερωτευμένοι να γνωρίζονται μεταξύ τους! Οι χειρότερες και σκληρότερες στιγμές των πολέμων έχουν αποτυπωθεί σε γράμματα ή ταχυδρομικά δελτάρια, δηλαδή σε καρτ-ποστάλ. Η επιστολογραφία υπήρξε τέχνη υψηλή, αντίστοιχη της λογοτεχνίας, και ουσιαστικά αποτελεί λογοτεχνικό είδος όπως και η διατήρηση ημερολογίων.

Σήμερα μερικοί παραπονιούνται ότι έχει αντικατασταθεί από τα γρήγορα, κακογραμμένα και στεγνά μέϊλ, τα οποία στερούνται το «ζουμί» των επιστολών, δηλαδή όχι μόνο το περιεχόμενό τους με αρχή, μέση και τέλος αλλά και όλα εκείνα που τις συνόδευαν, δηλαδή επιστολόχαρτο, γραφικό χαρακτήρα, εσωκλειόμενα έγγραφα ή αναμνηστικά (π.χ. φωτογραφίες ή καρτ-ποστάλ ή ροδοπέταλα), φάκελλο και γραμματόσημα. Λείπει επίσης η διαδικασία του να πας στο ταχυδρομείο και με διάφορα αισθήματα να ταχυδρομήσεις ένα γράμμα. Λείπει η αγωνία καθώς θα περιμένεις την απάντηση. Λείπει η έκπληξη όταν θα το ανοίξεις. Ουσιαστικά λείπει ο χρόνος που μεσολαβεί ανάμεσα σε όλ’αυτά. Καθώς ο χρόνος της αποστολής και παραλαβής ενός μέϊλ είναι σχεδόν μηδενικός, μειώνεται στην πραγματικότητα η απόσταση μεταξύ δύο προσώπων.

Πλην όμως, όταν κάποιος ξέρει να γράφει ωραία, μπορεί να γράψει κι ένα ωραίο μέϊλ. Και το καρδιοχτύπι όταν περιμένεις μέϊλ από κάποιον που αγαπάς ίσως είναι τελικά το ίδιο γιατί τα αισθήματα των ανθρώπων δεν έχουν αλλάξει με την πάροδο των αιώνων. Θα συμφωνήσω ότι λείπουν ορισμένα φετίχ της γραφής, όπως το ωραίο στυλό ή η πέννα ή παλιότερα το μελανοδοχείο και το στυπόχαρτο. Λείπει το καλό χαρτί και ο φάκελλος. Λείπουν τα γραμματόσημα που παλιότερα έφερναν στα σπίτια μας, κοντά μας, κάποια μέρη που ήταν πολύ εξωτικά και τα οποία πιστεύαμε ότι δεν υπήρχε ποτέ πιθανότητα να τα επισκεφτούμε. (Θυμάμαι αίφνης κάτι «αερογράμματα» από συγγενείς στην Αυστραλία! Αυτά δεν είχαν γραμματόσημο, νομίζω, αλλά δεν έπαυαν να είναι κάτι διαφορετικό και απόλυτα εξωτικό). Λείπει η καλλιγραφία και οι διάφοροι γραφικοί χαρακτήρες. Τώρα αλλάζουν μόνο οι γραμματοσειρές αλλά ακόμα κι απ’αυτές, από ποιάν δηλαδή επιλέγει ο καθένας, μπορείς κάτι να καταλάβεις για τον χαρακτήρα του αποστολέα. Λείπει η σωστή μορφή που έπρεπε να έχει το γράμμα. Με την ημερομηνία του, τον αρχικό χαιρετισμό του, και την κατάληξή του, με όλ’αυτά που έπρεπε να διαπνέονται από αξιοπρέπεια, σεβασμό και τυπικότητα.
Αλλά όμως, ναι, η αλληλογραφία σαν συνήθεια ή σαν ανθρώπινη ανάγκη, είναι πάντα εδώ, μπροστά μας, στην οθόνη μας. Και αγωνιούμε να την ανοίξουμε…