Ο σπόρος (Πίκρα νο.2)

 

Το άρθρο μου «Πίκρα (ή Pikra αν σας αρέσει περισσότερο)» διαβάστηκε από πολλούς, επαινέθηκε από αρκετούς και επικρίθηκε από ορισμένους. Ήταν μεγάλη η πίκρα μου όταν το έγραφα. Πίκρα για την ελληνική γλώσσα που χάνεται και αντικαθίσταται από τα greeklish. Αν πίκρανα παράλληλα εκείνους που αγαπούν πολύ την αγγλική, ζητώ συγγνώμη, δεν ήταν αυτός ο στόχος μου.

Μιλούσα τις προάλλες με τη μητέρα μιας φίλης μου, η οποία έζησε όλη της τη ζωή σ’ένα απομονωμένο νησί των Δωδεκανήσων, από τα πιο όμορφα και τα πιο άγονα.

«Ήταν λίγα τα εύφορα μέρη», μου έλεγε, «κι εκεί καλλιεργούσε ο καθένας ό,τι μπορούσε αλλά επειδή ήταν ωραίο το χώμα και χωρίς φυτοφάρμακα, έβγαιναν κάτι ζουμερές ντομάτες και κάτι μυρωδάτες μικρές πιπεριές με λεπτό φλούδι που δεν τις βρίσκεις πια. Τώρα έχουν φέρει αυτές τις μεγάλες τις σκληρές που τις βρίσκεις παντού κι είναι άνοστες. Από τις παλιές δεν υπάρχει κάν ο σπόρος».

Συγκράτησα αυτή την τελευταία φράση «δεν υπάρχει κάν ο σπόρος» και σκέφτηκα ότι ίσως το ίδιο ισχύει και για την ελληνική γλώσσα που της φυτεύτηκε ξαφνικά η αγγλική, τελείως άσχετη και ασύνδετη με το χώμα της. Έτσι δημιουργήθηκαν τα greeklish κι αυτή η καινούρια διάλεκτος που μεταφράζει από τα αγγλικά ό,τι θέλει να πει στα ελληνικά. Έτσι αποκτήσαμε το «βούτυρο στο ψωμί μας» που ακόμα δεν έχω καταλάβει τι ακριβώς προσπαθεί να μας πει. Έτσι αποκτήσαμε το εμβληματικό αντί του συμβόλου και την επιτομή αντί του άκρου αώτου. Ελληνικές λέξεις, θα μου πείτε. Ναι, αλλά μας ήρθαν μέσω της αγγλικής, εμείς δεν τις χρησιμοποιούσαμε στη γλώσσα μας. Αποκτήσαμε και τη λέξη δοτικός (όχι αιτιατικός), διότι έπρεπε οπωσδήποτε να μεταφράσουμε το giving με μία λέξη, εκεί που παλιότερα λέγαμε περιφραστικά άνθρωπος της προσφοράς. 

Όμως εκείνο που μας ήρθε εντελώς ξαφνικά, σαν κεραυνός εν αιθρία, είναι το «Καλησπέρα»! Το καλησπέρα που λέγεται στις 12 και 5 το μεσημέρι, αμέσως δηλαδή μόλις περάσει η 12η μεσημβρινή. Πώς αλλοιώς θα μεταφράζαμε το αγγλικό «Good afternoon»; Έπρεπε να βρούμε κάτι και γι’αυτό. Η παλιά, δική μας ελληνική καλησπέρα λεγόταν το απόγευμα προς βράδυ αφού αυτό σημαίνει εξ άλλου (good evening αν σας αρέσει περισσότερο). Κι αν δεν με πιστεύετε το λέει κι ο Καρυωτάκης Έτσι προχθές ήταν γλυκιά η εσπέρα.../Η σκέψη μου νοσταλγικά ενυχτώθη. Εσείς που με διαβάζετε μπορεί μεν να με πιστεύετε αλλά οι υπάλληλοι στα διόδια έχουν άλλη γνώμη. Με τον ήλιο ακόμα να μεσουρανεί μας εύχονται «Καλησπέρα» όταν περάσουμε από’κει. Κι αν τους πεις «βρε παιδιά, ακόμα μέρα είναι, ο ήλιος λάμπει, γιατί δεν λέτε καλημέρα;» σε κοιτάζουν έκπληκτοι σαν νά’σαι τρελός. Που μάλλον είσαι με τόσα που έχεις ακούσει σ’αυτή τη χώρα...

Ίσως να μην υπάρχει, λοιπόν, πια ο σπόρος γιατί όπως έγραψα στην πρώτη «Πίκρα» δεν υπάρχουν πια οι δάσκαλοι που ξέρουν ελληνικά. Και για να ξέρει κανείς ελληνικά σήμερα πρέπει κάποτε στη ζωή του νά’χει διδαχτεί αρχαία, καθαρεύουσα και πολυτονικό. Να τά’χει διδαχτεί πολύ καιρό εννοώ και εις βάθος. Διαφορετικά θα λέει ή θα γράφει αυτά τα τερατώδη που ακούμε και διαβάζουμε σήμερα: «ως αναφορά» (εννοούν «όσον αφορά»), χειμερινό θέρετρο (μπορεί ένας τόπος που έχει φτιαχτεί για παραθερισμό, για να περνά κανείς εκεί το θέρος του, το καλοκαίρι του, να είναι χειμερινός;) Διαφορετικά θα λέει «πάραυτα» (αμέσως δηλαδή) ενώ ήθελε να πει «παρ’όλ’αυτά», θα λέει «εξ απαλών ονύχων» (από πολύ μικρή ηλικία) ενώ ήθελε να πει «απαλά, μαλακά ή επιφανειακά».

Η πλύση εγκεφάλου που μας έχει γίνει από ανεγκέφαλους και αγραμμάτους έχει φυσικά πάρει επίσημη σφραγίδα μέσα στα βιβλία γραμματικής που κυκλοφορούν εδώ και καιρό στα σχολεία καθώς και στις εγκυκλοπαίδειες και τα λεξικά που ανοίγουν διάφοροι...φιλομαθείς δημοσιογράφοι «σοβαρών» εφημερίδων. Αυτοί μας έχουν πείσει ότι η σωστή λέξη που πρέπει να χρησιμοποιείται σε πολλές και διάφορες περιστάσεις είναι «καταδεικνύω». Την ακούμε συνεχώς. Χάθηκαν τα άλλα ρήματα «αποδεικνύω, επιδεικνύω, υποδεικνύω». Τώρα με τη γνωστή σοβαροφάνειά τους όλοι έχουν κάτι να καταδείξουν. Επίσης χάρη στα λεξικά και τις εγκυκλοπαίδειες των σύγχρονων διαφωτιστών-σκοταδιστών που μας καταδυναστεύουν, βλέπουμε ότι η συγγραφέας (πρώην συγγραφεύς) γίνεται στη γενική της συγγραφέα, η γραμματέας (πρώην γραμματεύς) της γραμματέα κι άλλα τέτοια ανατριχιαστικά και κακόηχα. Κάποια ρήματα αποκτούν λανθασμένη φωνή όπως π.χ. «Ο Τάδε διέρευσε την είδηση». Μα την είδηση δεν μπορεί κανείς να την διαρρεύσει. Το πολύ-πολύ να διέρευσε απρόσωπα. Κάποιοι άφησαν να διαρεύσει η είδηση, θα ήταν το σωστό. Ένα άλλο «σουξέ» της εποχής είναι το «εξελίσσω». Αν θυμάμαι καλά δεν είχε ποτέ ενεργητική φωνή. Ε, λοιπόν τώρα απέκτησε. Στην εποχή μου οι άνθρωποι εξελίσσονταν, οι θεωρίες εξελίσσονταν αλλά δεν τους το έκανε αυτό κάποιος συγκεκριμένος. Ήταν μια ολόκληρη διαδικασία.

«Στερεοτυπικό» είναι πλέον καλύτερο από «στερεότυπο» ενώ άκουσα και το κορυφαίο: «συστεμικό»!

Και τώρα μερικές αγαπημένες καινούριες εκφράσεις. «Τό’χω» την σήμερον ημέρα σημαίνει «το ξέρω» ή «έχω ταλέντο σε κάτι». «Μισό» σημαίνει «μισό λεπτό». «Έτσι, έτσι» σημαίνει «ναι ή μάλιστα ή σωστά» και πρέπει να λέγεται πάντα με μάγκικο ή πονηρό ύφος. Το καλύτερο, όμως, είναι το «δεν υπάρχεις!» δηλαδή «δεν είναι δυνατόν να το λες αυτό» ή «μπράβο σου που το σκέφτηκες αυτό, είσαι εκπληκτικός τύπος».

Ένας συγγραφέας που προσφάτως συζητήθηκε πολύ για άλλους λόγους, εξέδωσε «Το βιβλίο για τα βιβλία» και όχι «Το βιβλίο των βιβλίων» γιατί η γενική –δεν ξέρω αν σας το είπα- τείνει να καταργηθεί κι αυτή. Βέβαια θα μου πείτε, αν έλεγε «Το βιβλίο των βιβλίων» μπορεί να τον θεωρούσαμε υπερόπτη και να λέγαμε ότι πιστεύει πως έγραψε το σημαντικότερο όλων των βιβλίων. Ίσως ήθελε να το αποφύγει αυτό, δεν ξέρω. Πάντως, είναι γεγονός ότι η γενική τείνει να καταργηθεί κι αν δώσετε λίγη προσοχή θα το αντιληφθείτε σύντομα.

Ένα άλλο αγαπημένο ρήμα είναι πλέον το «διαχειρίζομαι». Κάποτε ξέραμε μόνο τον διαχειριστή της πολυκατοικίας, στον οποίο πληρώναμε τα κοινόχρηστα, σήμερα έχουμε γίνει όλοι διαχειριστές. Διαχειριζόμαστε τον θυμό μας (anger management), διαχειριζόμαστε τον χρόνο μας, διαχειριζόμαστε τις σχέσεις μας και ούτω καθ’εξής.

Για το τέλος παραθέτω κάποια τελευταίας εσοδείας μαργαριτάρια από πολιτικούς και εφημερίδες.

«Μαγαζί βαρειά αρρωστημένο», χαρακτήρισε ένας υπουργός μια δημόσια υπηρεσία. Το «βαρειά άρρωστο» δεν του έκανε, το ήθελε αρρωστημένο δηλαδή νοσηρό ή διεστραμμένο. «Της Βορείας Ηπείρου», έγραψε μια εφημερίδα που οι συντάκτες της προφανώς δεν ξέρουν αν θέλουν ν’ακολουθήσουν την καθαρεύουσα ή τη δημοτική. «Σε συγκρουσιακό κλίμα οι συνομιλίες», «ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων», «εξορθολογισμένος προϋπολογισμός» και άλλα πολλά πήρε το μάτι μου, το οποίο άρχισε να δακρύζει πια από την ανοησία.

Και κάτι ακόμα. Δεν δέχομαι το «όλους όσοι» κι ας έχει γίνει τέτοια φασαρία στο διαδίκτυο, ότι είναι δήθεν σωστό και λοιπά. Δεν δέχομαι το «όλους όσοι» όπως δεν θα δεχόμουν το «όλους αυτοί» ή το «όλους εκείνοι». Τελεία και παύλα.

Τι λέγαμε λοιπόν; Α, για το πώς διαστρεβλώθηκε η ελληνική...

Με κίνδυνο ν’ακουστώ πάλι παλαιάς σχολής, να γίνω ενοχλητική, βαρετή και διδακτική, σας προτρέπω να αφήσετε για λίγο τα αγαπημένα αγγλικά και αμερικάνικα, να ασχοληθείτε περισσότερο με τη γλώσσα σας, να την γνωρίσετε και στα παιδιά σας. Υπάρχουν πολλές ωραίες γλώσσες στον κόσμο, στην πραγματικότητα όλες είναι ωραίες, κάθε μια έχει τη χάρη της, τη μουσική της, τον πλούτο της ιστορίας της. Αλλά σαν τη μητρική δεν είναι καμμιά, κακά τα ψέματα. Ας κλείσουμε τις γελοίες τηλεοράσεις, τις γελοίες εφημερίδες, τις γελοίες εγκυκλοπαίδειες, τα γελοία λεξικά των τελευταίων δεκαετιών κι ας επιστρέψουμε όσο μπορούμε στα ζουμερά μας ελληνικά, αυτά που είχαν φαντασία, που ήταν όμορφα και μυρωδάτα, χωρίς τα φυτοφάρμακα που προστέθηκαν αργότερα. Ας μην αφήσουμε να χαθεί ο σπόρος!

Πρώτη δημοσίευση: People and Ideas 2011

#Greek #Greek_language