Iris Murdoch Μιά Ζωή

PETER J. CONRADI: Iris Murdoch ΜΙΑ ΖΩΗ

Μετάφραση: Λητώ Σεϊζάνη - Τόνια Κοβαλένκο (Εκδόσεις Χατζηνικολή 2003)

Πρόσφυγες

1946-1947

Η Άιρις έλαβε το γράμμα του Ντέιβιντ Χικς με το οποίο εκείνος διέλυε τον αρραβώνα τους την Δευτέρα, 18 Φεβρουαρίου 1946. Δυο ημέρες πριν, το Σάββατο δεκαέξι του μηνός, είχε γνωρίσει τον Ρεϊμόν Κενό. Χρόνια αργότερα, κατέγραφε την πρώτη στιγμή που τον είδε μέσα στο χιόνι έξω από το γραφείο της UNRRA, να γυρίζει το πρόσωπό του στον άνεμο. Είχε φτάσει στο Ίνσμπρουκ, πρωτεύουσα της Γαλλικής Ζώνης -'μια θλιβερή πόλη' που είχε πληγεί σκληρά από τον πόλεμο- από τη Βιέννη την προηγουμένη και έμενε με τον Γάλλο σουρρεαλιστή συγγραφέα Maxime Alexandre. Συνάντησε την Άιρις, 'une fille epatante' (ένα εντυπωσιακό κορίτσι) στις τέσσερις το απόγευμα. Η Άιρις με τη σειρά της είπε στον Hal Lidderdale ότι είχε γνωρίσει 'έναν γοητευτικό πρώην Σουρρεαλιστή', για τον οποίο πίστευε λανθασμένα ότι υπηρετούσε 'στον Γαλλικό στρατό'.

Ο Κενό είχε αποστρατευθεί το 1940, αλλά το συνέδριο σχετικά με την 'Κρίση στη Γαλλική Λογοτεχνία', στο οποίο θα μιλούσε, είχε οργανωθεί από τα Γαλλικά στρατεύματα κατοχής. Είχε συγκρουστεί με τον Σουρρεαλιστή Αντρέ Μπρετόν, είχε παντρευτεί για μικρό χρονικό διάστημα την αδελφή της γυναίκας του, πάνω από μια δεκαετία πριν, είχε πιθανώς έρθει σε ρήξη μαζί του λόγω της έλλειψης αισθητικής πειθαρχίας του Μπρετόν καθώς και λόγω της απόσχισής του από την οικογένεια. Ο Σουρρεαλισμός τον είχε παρ'όλ'αυτά επηρεάσει βαθιά και επρόκειτο να επηρεάσει και την Άιρις.

Ήταν μια γνωριμία με την 'ίδια την πρωτοπορία' που η Άιρις είχε από καιρό ονειρευτεί: 'Ένα κομμάτι μου θέλει να είναι σαν τον Ρεϊμόν Κενό, ένα άλλο σαν τον Τόμας Μαν'. Είχε μυήσει την Φιλίππα στο μυθιστόρημα του Κενό Pierrot mon ami (1943) -πιθανώς ένα από τα βιβλία που της είχαν έρθει από το απελευθερωμένο Παρίσι το 1944- το οποίο και οι δυο είχαν διαβάσει με ενθουσιασμό. Τον προηγούμενο Δεκέμβριο ο Ernest Collet, ο οποίος είχε επιστρέψει στις Βρυξέλες από ένα ταξίδι στο Παρίσι, την είχε βοηθήσει να εξασφαλίσει τα μεταφραστικά δικαιώματα για τα μυθιστορήματα του Κενό, και εκείνη παρατηρούσε με ενθουσιασμό ότι ο Κενό 'θέλει να με δει'. Η ίδια σχεδίαζε να τον μεταφράσει πρώτα και μετά να πάρει την άδεια, παρ'όλο που 'δεν είμαι σίγουρη αν οι χυδαιολογίες που γνωρίζω στα αγγλικά είναι αρκετές'. Η 'όχι τελείως επιτυχής' μετάφραση του Pierrot mon ami από την Άιρις έμελε να απορριφθεί από τον εκδότη John Lehmann τον Νοέμβριο εκείνου του χρόνου. Η παιχνιδιάρικη επαναστατικότητα και τα τολμηρά γλωσσολογικά πυροτεχνήματα του έξυπνου κωμικού γραψίματος του Κενό θα πρέπει να της δημιούργησαν προβλήματα. Ωστόσο ήταν εκείνος που επηρέασε το πρώτο δημοσιευμένο μυθιστόρημά της, το Κάτω απ'το δίχτυ (1954), του οποίου ο κεντρικός ήρωας-αφηγητής λατρεύει το Pierrot mon ami, και μεταφράζει έναν Γάλλο συγγραφέα ονόματι Breteuil, ακριβώς όπως η Άιρις μετέφραζε τον Κενό.