Η αλληγορία του ντόντο

της Λητώς Σεϊζάνη, δημοσιεύθηκε στο peopleandideas.gr στις 11 Μαϊου 2011

Την πρώτη φορά που διάβασα την ιστορία του ντόντο, ομολογώ ότι στενοχωρήθηκα. Το ντόντο ήταν ένα μεγαλόσωμο πουλί, το οποίο ζούσε στο νησί του Μαυρικίου, στον Ινδικό ωκεανό.

Τον 17ο αιώνα το είδος αυτό εξέλιπε γιατί οι άνθρωποι που είχαν έρθει στο νησί ως εξερευνητές φέρνοντας μαζί τους νέα είδη ζώων, άρχισαν να το κυνηγούν κι αυτό δεν μπορούσε να πετάξει. Δυστυχώς υπήρχε πρόβλημα στην κατασκευή του. Η φύση το είχε φτιάξει με πολύ κοντά φτερά που δεν ήταν κατάλληλα για πέταγμα.

Στα αγγλικά «to go the way of the dodo» («παίρνω τον δρόμο του ντόντο») σημαίνει ότι κάτι εκλείπει, κάτι εξαφανίζεται ως είδος ή ως συνήθεια. Επίσης η έκφραση «dead as a dodo» στην ίδια γλώσσα δηλώνει ότι κάποιος είναι οπωσδήποτε, αναμφισβήτητα νεκρός (ο πλεονασμός δίνει έμφαση).

Επιτρέψτε μου να παραλληλίσω το ντόντο με ορισμένους ανθρώπους – ουσιαστικά με τρεις κατηγορίες ανθρώπων. Δεν είναι τυχαίο το ότι το ντόντο στην διάρκεια των περασμένων αιώνων έδωσε έναυσμα για πολλές εικασίες καθώς προσφέρεται για αλληγορίες.

Θα ήθελα λοιπόν να το παρομοιάσω πρώτον με αυτούς που έρχονται στον κόσμο με λιγοστά εφόδια, αδύναμοι να προοδεύσουν, να πιστέψουν, να πετάξουν τελικά. Και δεν εννοώ ανθρώπους με αναπηρία σωματική γιατί αυτοί συχνά αποδεικνύονται πολύ δυνατοί και αξιοθαύμαστοι. Διαβάζουμε συχνά ή γνωρίζουμε κι από πρώτο χέρι για τις επιτυχίες τους τόσο στον επαγγελματικό τους χώρο όσο και στον αθλητισμό και στην τέχνη και παντού. Εννοώ αυτούς που είναι ψυχικά αδύναμοι και όσο κι αν προσπαθούν επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη, δεν μπορούν να σπάσουν τον φαύλο κύκλο στον οποίο έχουν εγκλωβιστεί, και νοιώθουν την ύπαρξή τους να τους τραβάει βαριά προς τα κάτω, προς κάθε τι κουραστικό, πληκτικό ή καταστροφικό. Οι άνθρωποι με τα πάθη που μόνο για λίγο τους χαρίζουν ευδαιμονία ενώ τον περισσότερο καιρό τους καταστρέφουν, οι άνθρωποι που δεν μπορούν να δουν την ομορφιά γύρω τους, που δεν μπορούν να βρουν έναν καινούριο δρόμο προς την ευτυχία και προς την ανάταση του πνεύματος. Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να πιστέψουν ούτε στον εαυτό τους ούτε στον Θεό.

Δεύτερον, το ντόντο θυμίζει αυτούς που είναι αμέριμνοι κι ευτυχισμένοι στη μικρή γωνιά τους και πιστεύουν πως κανείς ποτέ δεν πρόκειται να πλησιάσει και με όπλα να τους κατακτήσει και να τους στείλει στον άλλο κόσμο. Όλα ωραία και καλά δηλαδή, κάνουμε ότι δεν βλέπουμε, δεν ακούμε και δεν προετοιμαζόμαστε. Είμαστε ανέμελοι, χαρούμενοι και ευδαιμονιστές σαν τους Λωτοφάγους. Ζούμε για το σήμερα και μόνο γι’αυτό. Μπορεί να μας βγει σε καλό αλλά μπορεί και όχι. Μπορεί να μην έρθουν κατακτητές να μας κυνηγήσουν και να μας εξαφανίσουν σαν είδος αλλά μπορεί και να έρθουν. Τρίτον, παραλληλίζω το ντόντο μ’αυτούς που οι άλλοι τους αποκαλούν κορόϊδα. Αυτούς δηλαδή που θυσιάζονται για την οικογένειά τους, για τους φίλους τους, καμμιά φορά και για την χώρα τους ή για την κοινωνία. Αυτούς που δεν είναι εγωιστές, που δεν ασχολούνται όλη μέρα με την προσωπική τους άνοδο, με την δόξα, την ευδαιμονία ή την απόκτηση πλούτου. Αυτούς που δεν ζουν εις βάρος των άλλων. Μα θα μου πείτε, σε τι μοιάζουν αυτοί με το ντόντο; Το ντόντο είχε ένα μειονέκτημα. Αυτοί δείχνουν να τα θέλουν.

Όχι ακριβώς. Η αρχική καλή τους πρόθεση μπορεί να φτάσει τελικά σε ακραία θυσία όταν οι άλλοι πάρουν είδηση την αδυναμία τους. Θά’λεγα ότι τέτοιοι άνθρωποι μοιάζουν με το ντόντο στο ότι ίσως θα ήθελαν να πετάξουν αλλά ένα εσωτερικό φρένο τους συγκρατεί. Κάτι τους κάνει να βάζουν τον εαυτό τους σε δεύτερη μοίρα και να υποκύπτουν πάντα στις ανάγκες των άλλων. Θά’χετε δει τέτοια ντόντο γύρω σας, ανθρώπους-ντόντο εννοώ, που δεν πρόλαβαν να δηλώσουν πρώτοι μέσα σε μια σχέση ότι αποζητούν την ευτυχία, δεν πρόλαβαν να πάρουν το πάνω χέρι σε μια κατάσταση, γιατί οι άλλοι αντιλήφθηκαν εξ αρχής ότι μπορούσαν να τους βάλουν στην υπηρεσία τους.

Ανακεφαλαιώνοντας βλέπουμε λοιπόν ότι το ντόντο είχε τρία χαρακτηριστικά: πρώτον έλλειψη φτερών και άρα αδυναμία πετάγματος, δεύτερον έλλειψη γνώσεων γύρω απ’τους κινδύνους που το απειλούσαν και τρίτον, καθώς ήταν χορτοφάγο, δεν είχε μέσα του καθόλου το φιλοπόλεμο στοιχείο, δεν ήταν δηλαδή εριστικό ή επιθετικό και δεν είχε τρόπο ν’αμυνθεί.

Αν ανήκετε σε κάποια απ’αυτές τις κατηγορίες που έχουν κοινά μεταξύ τους και μπορεί στην πραγματικότητα να είναι μόνο μία, ίσως πρέπει να το αντιληφθείτε. Μην πείτε ότι δεν μπορείτε να αποκτήσετε φτερά και ότι έχετε έρθει σ’αυτό τον κόσμο με κατασκευαστικό ελάττωμα. Ποτέ δεν είναι αργά να ρίξουμε μια ματιά στον τρόπο ζωής που αποφασίσαμε ν’ακολουθήσουμε και να προσπαθήσουμε να τον αλλάξουμε. Για να μην πάρουμε «τον δρόμο του ντόντο».