Το μεγαλείο της καθημερινότητας

Τους ζωγράφους και τους καλλιτέχνες γενικά τους φανταζόμαστε ανθρώπους με μεγάλα πάθη και ταραχώδη ζωή. Συνήθως είναι πράγματι έτσι, αν σκεφτούμε τον Picasso με τους έρωτές του, τον Dali με τις εκκεντρικές του εμφανίσεις, τον Van Gogh με το κομμένο αυτί και τόσους άλλους. Πού και πού, όμως, εμφανίζονται μεγάλοι ζωγράφοι που έχουν απλώς το ταλέντο και την εργατικότητά τους να τους οδηγεί. Που διάγουν βίο ήρεμο, παντρεμένοι με την ίδια γυναίκα σ’όλη τους τη ζωή.
Αυτή είναι η περίπτωση του Edward Hopper, του διάσημου Αμερικάνου ζωγράφου που γεννήθηκε το 1882 και πέθανε το 1967. Έζησε λίγο καιρό στο Παρίσι και γύρισε στην πατρίδα του όπου παντρεύτηκε την Jo Nivison, επίσης ζωγράφο, την οποία απεικόνισε σε πάμπολλους πίνακές του. Η Jo ήταν στην ουσία το μοναδικό του γυναικείο μοντέλο και η φιγούρα της κάνει την εμφάνισή της σχεδόν παντού. Ο Hopper είχε τεράστια παραγωγή έργων, τα οποία σήμερα βρίσκονται σε μουσεία της Νέας Υόρκης (π.χ.Whitney και MOMA) και άλλων πόλεων, καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές. Ξεχωρίζουν τα τοπία με φάρους, ιστιοπλοϊκά στην τρικυμία, εξοχικά σπίτια αποικιακής αρχιτεκτονικής αλλά και σκηνές από την πόλη της Νέας Υόρκης, με μοναχικούς ανθρώπους σε μάλλον απρόσωπα διαμερίσματα και γραφεία. Έτσι όπως παρατηρεί τη ζωή τους, έτσι όπως εισχωρεί στους τέσσερις τοίχους της καθημερινότητάς τους, ο ζωγράφος μοιάζει με τον «Σιωπηλό μάρτυρα» του Χίτσκοκ ή μ’ έναν ηδονοβλεψία. Το πιο διάσημο έργο του, που έχει κυκλοφορήσει σε πολλές ανατυπώσεις και αφίσες, λέγεται Nighthawks (Νυχτοπούλια) και απεικονίζει τους θαμώνες ενός μπαρ πίσω από μια τζαμαρία. Σε άλλους πίνακες βλέπουμε μια γυναίκα να απολαμβάνει τη μοναξιά μέσα στο διαμέρισμά της, μια άλλη να ταξιδεύει με το τραίνο, ένα ζευγάρι να στέκεται στην είσοδο ενός σπιτιού, δυο γυναίκες να συζητούν καθισμένες στο τραπέζι ενός κινέζικου εστιατορίου.
Τι είναι αυτό που κάνει τον Hopper να ξεχωρίζει και να θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους παγκοσμίως; Όλα. Η τεχνική του, τα χρώματά του, η ρεαλιστική του ματιά που δίνει λάμψη και μεγαλείο στην καθημερινή ζωή των ανώνυμων ανθρώπων. Το φως που τους λούζει είναι σαν να τους βγάζει από την αφάνεια, μοιάζει σαν ένας προβολέας που τους φέρνει στο προσκήνιο. Οι σκεπτικοί, κουρασμένοι, βαριεστημένοι άνθρωποι της πόλης, αυτοί που κινούνται μηχανικά στη ρουτίνα τους, απομονώνονται από το βλέμμα του ζωγράφου και γίνονται σημαντικοί. Ακόμα και τα άψυχα είναι λες και σου μιλάνε. Το βενζινάδικο, το σπίτι δίπλα στον σιδηρόδρομο, οι δρόμοι και τα βράχια του Μαίην.
Και κάτι ακόμα που αξίζει στα έργα του Hopper: έχουν απαθανατίσει μια εποχή. Με όλα της τα στοιχεία, την αρχιτεκτονική, τα ρούχα των ανθρώπων, τη λιτή διακόσμηση των σπιτιών, τις συνήθειες των κατοίκων μιας μεγαλούπολης. Αλλά κυρίως με τα πρώτα έντονα σημάδια της απομάκρυνσης μεταξύ τους.

Πρώτη δημοσίευση People and Ideas 2010.