Νέντα και άλλα διηγήματα

Με τη «Νέντα» (1874), το «σικελικό σχεδίασμα», όπως ονομάζει αυτή τη νουβέλα ο δημιουργός της Τζοβάνι Βέργκα, ξεκινάει ο κύκλος των ηττημένων ηρώων. Μαζί ξεκινάει η πιο αξιοσημείωτη φάση στη λογοτεχνική παραγωγή του Βέργκα, ο οποίος εγκαταλείπει τους αριστοκράτες πρωταγωνιστές των προηγούμενων μυθιστορημάτων του για να σκύψει με αληθινή αγάπη και συμπόνια πάνω από τα βάσανα των φτωχών Σικελών αγροτών, των δυστυχισμένων ψαράδων, των νέων που μαστίζονται από την ελονοσία και των γυναικών που αγωνίζονται να κρατήσουν ζωντανά τα παιδιά τους. Ο Βέργκα, που προερχόταν από οικογένεια ευγενών, είχε περάσει ένα μεγάλο διάστημα της παιδικής του ηλικίας στα κτήματα των δικών του στο Βιτσίνι, στο εσωτερικό της Σικελίας. «Έτσι», όπως είχε πει κάποτε ο ίδιος, αναμίχθηκα με τους χωρικούς και τη ζωή τους. Απέκτησα συνομήλικους φίλους που μ' εντυπωσίασαν με τις ιστορίες και το χαρακτήρα τους. Και παρακολούθησα άμεσα τα δράματα της αθλιότητας και των παθών τους. Ήρθα πολύ κοντά στους γενναίους ανθρώπους που έβλεπα κάθε μέρα και προσπάθησα από ένστικτο να τους καταλάβω. Αργότερα αυτές οι εντυπώσεις της παιδικής μου ηλικίας επανήλθαν δριμύτερες. Και τότε επιχείρησα να τις απαθανατίσω!...»

Ο πρόλογος της «Νέντα» υποδεικνύει ότι ο συγγραφέας δεν έχει ακόμη εγκαταλείψει τον παλιότερο τρόπο γραφής του, δεν έχει περάσει στο «βερισμό» που θέλει το γράψιμο του ωμό και στεγνό. Εδώ υπάρχει ακόμη κάποιο ίχνος ρομαντισμού, γι' αυτό η «Νέντα» θεωρείται μια γέφυρα, ένα μεταβατικό στάδιο στη λογοτεχνική πορεία του συγγραφέα.
Ο «Νάνι Βόλπε» προέρχεται από τη συλλογή διηγημάτων «Vagabondaggio» (Περιπλάνηση) του 1887. Η πικρή ειρωνεία είναι το χαρακτηριστικό αυτού του διηγήματος, στο οποίο επικρατεί μια ατμόσφαιρα λιγότερο καταθλιπτική από εκείνη της «Νέντα» και των περισσότερων αφηγημάτων του Βέργκα.
Η «Μαλάρια» και το «Βιός» ανήκουν στη συλλογή Νοvelle Rusticane (Αγροτικά διηγήματα) του 1883. Πρόκειται για δύο από τα πιο δυνατά διηγήματα του Βέργκα. Στο πρώτο μοναδικός πρωταγωνιστής είναι η μαλάρια, η τρομερή ελονοσία. Όλα τα υπόλοιπα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται ο συγγραφέας περνούν απλώς σαν αντανάκλαση της αρρώστιας. Η μαλάρια είναι ο θάνατος που δεν κάνει διακρίσεις, που απλώνεται παντού κάνοντας τους ανθρώπους αδιάφορους και σκληρούς.
Το «Βιός», με κεντρικό ήρωα τον πάμπλουτο Ματζαρό, προαναγγέλλει τη δημιουργία ενός άλλου σπουδαίου έργου του Βέργκα, του «Μάστρο ντον Τζεζουάλντο». Παρά τη μεγάλη του περιουσία, ο Ματζαρό είναι κι αυτός ένας από τους «ηττημένους ήρωες» του Βέργκα κι ας μην υποφέρει από τα βάσανα της Νέντα. Είναι ηττημένος από τον ίδιο του τον πλούτο που του γίνεται αυτοσκοπός και δεν του επιτρέπει να συμφιλιωθεί ούτε με τη ζωή ούτε με τους ανθρώπους.
Στα «Αγροτικά διηγήματα» ο Βέργκα μοιάζει να δέχεται με απόγνωση την τραγική μοίρα που ρίχνει μερικούς στην έσχατη αθλιότητα και κάνει άλλους να προσκολλώνται με μανία στο "βιός" τους, σε σημείο που να θέλουν να το πάρουν μαζί τους τη στιγμή που πεθαίνουν.

(Εκδόσεις Νεφέλη 1997)