Jeff Koons | Ο νέος Νταλί;

Μια μεγάλη έκθεση με έργα του Jeff Koons παρουσιάζεται στη Φραγκφούρτη μέχρι τις 23 Σεπτεμβρίου. Το κάπως ακριβό εισιτήριο (14 ευρώ) επιτρέπει στον επισκέπτη να δει περίπου 40 έργα ζωγραφικής στο μουσείο μοντέρνας τέχνης Schirn στο κέντρο της πόλης και στη συνέχεια να επισκεφτεί την ωραία γλυπτοθήκη Liebighaus δίπλα στον ποταμό Main όπου μαζί με τα γλυπτά του Koons μπορεί να θαυμάσει και τη μόνιμη συλλογή του μουσείου, δηλαδή έργα από την αρχαία Αίγυπτο, Ελλάδα, Ρώμη μέχρι μεσαιωνικά θρησκευτικά και κάποια νεότερα.
Τα καινούρια ζωγραφικά έργα σε έναν όροφο του Schirn εντυπωσιάζουν με το μέγεθός τους και τα χτυπητά τους χρώματα. Τα θέματά τους προέρχονται από την παιδική ηλικία, είναι φουσκωτά παιχνίδια για τη θάλασσα ή την πισίνα, είναι ήρωες κόμικς όπως ο Ποπάϋ, είναι αφράτα ντόνατς και άλλα γλυκά, και αποτελούν, σύμφωνα με τις επεξηγήσεις στα σχετικά φυλλάδια, μια προσπάθεια του καλλιτέχνη να γεφυρώσει το χάσμα με τον γιό του που βρίσκεται μακριά του. Ο λόγος για την απομάκρυνση είναι η δικαστική διαμάχη μεταξύ του πατέρα, Τζεφ Κουνς, και της πρώην συζύγου του και μητέρας του παιδιού του, που δεν είναι άλλη από την γνωστή πορνοστάρ Τσιτσολίνα.
Αν καταφέρει κανείς ν’απομονώσει τις προσωπικές ιστορίες, θα μπορέσει να δει αντικειμενικά αυτά τα τεραστίων διαστάσεων έργα που απεικονίζουν εκτός από τα παραπάνω θέματα, και άλλα αξιοπερίεργα όπως ένα πασχαλινό τσουρέκι με κόκκινο αυγό (εικάζουμε ότι ο καλλιτέχνης θα βρέθηκε Πάσχα στην Ελλάδα λόγω της γνωριμίας του με τον συλλέκτη Δάκη Ιωάννου), ένα φανταχτερό κόσμημα και άλλα πολλά. Στην μια άκρη της αίθουσας, μια προειδοποιητική πινακίδα μπροστά από ένα παραβάν μας λέει ότι απαγορεύεται να δούνε αυτούς τους πίνακες παιδιά κάτω των 18. Πράγματι μια κυρία, επισκέπτρια της έκθεσης, και ο εγγονός της που την συνοδεύει, κάνουν επί τόπου στροφή. Εγώ δύναμαι να προχωρήσω και βλέπω τις γνωστές τολμηρές εικόνες του ωραίου ή ωραιοπαθούς καλλιτέχνη και της τότε συζύγου του σε ερωτικές περιπτύξεις.
Πρέπει να παραδεχτώ ότι παρ’όλο που τραβήχτηκαν αρκετά χρόνια πριν, εξακολουθούν να σοκάρουν αλλά και να γοητεύουν μ’έναν παράξενο τρόπο, αν και καταλαβαίνουμε πως τραβήχτηκαν μόνο για εμπορικούς λόγους. Έχω ήδη διαβάσει στα βιογραφικά του καλλιτέχνη ότι όταν ήταν νέος είχε γνωρίσει τον Νταλί. Μπορώ λοιπόν να φανταστώ ότι θέλησε να επαναλάβει τα…κόλπα του Νταλί με την Γκαλά, τις προκλητικές πόζες και γενικά οτιδήποτε θα μπορούσε να δημιουργήσει αίσθηση και θόρυβο γύρω από το άτομό του. Στη σειρά των γυμνών ανήκουν «τα ασημένια παπούτσια», μια φωτογραφία με το ζευγάρι ανάμεσα σε πεταλούδες, μια τρίτη πόζα που απηχεί τον ζωγράφο Μανέ. Μένουν στο μυαλό μου μαζί με τα υπόλοιπα που έχω δει.

Για να φτάσω στο Liebighaus έχω να περπατήσω κάποια απόσταση και να περάσω από τη γνωστή γέφυρα με την φράση από τον Όμηρο «Πλέων επί οίνοπα πόντον επ’αλλοθρόους ανθρώπους» και σκέφτομαι πως είμαι κι εγώ ανάμεσα σ’αλλοθρόους ανθρώπους. Κοιτάζω τα λουκέτα που κρεμάνε στα σίδερα της γέφυρας οι ερωτευμένοι έχοντας χαράξει επάνω τα αρχικά τους και κάποια σημαντική γι’αυτούς ημερομηνία.

Και φτάνω στην Όχθη των μουσείων. Περνάω έξω από το μουσείο τηλεπικοινωνιών, θαυμάζω το επιβλητικό Στέντελ και φτάνω στο Liebighaus, ένα ωραιότατο κτίσμα με κήπο. Εκεί μένω άναυδη στην αρχή όταν δίπλα στα ξυλόγλυπτα τέμπλα, τους μεσαιωνικούς Εσταυρωμένους, τις πονεμένες Πιετά, βλέπω τα ανόσια και βέβηλα γουρούνια του Jeff Koons, που αντιπροσωπεύουν την «κοινοτοπία» (banality). Κάθε αίθουσα και μια διαφορετική ιστορική εποχή, κάθε αίθουσα κι ένα άλλο γλυπτό του Koons, που έχει κάποια σχέση με τα παλιά εκθέματα. Ο γλύπτης δεν έχει φεισθεί χρημάτων προκειμένου να παραγγείλει τις πιο ποιοτικές πορσελάνες και τα καλύτερα μάρμαρα από την Ιταλία ή να ζητήσει από Βαυαρούς και Αυστριακούς τεχνίτες να του φτιάξουν ξυλόγλυπτα. Από παλιά φαίνεται ότι τον γοήτευαν οι πλαστικές μορφές των αρχαιοελληνικών και ρωμαϊκών αγαλμάτων, η Αναγέννηση, το μπαρόκ, το ροκοκό. Όταν ήταν μικρός είχε φτιάξει αντίγραφα όλων των διάσημων πινάκων του κόσμου και τα είχε υπογράψει «Jeffrey Koons». Ο πατέρας του τα εξέθεσε στο μαγαζί του και τα πούλησε όλα.

Αυτές οι πρώτες αντιγραφές έδωσαν, φαίνεται, στον J.K. την ιδέα να παραλλάξει την δόξα του παρελθόντος και να την μετατρέψει σ’ένα εκτυφλωτικό «κιτς», το οποίο κατάφερε να επιβάλει στον κόσμο της τέχνης. Ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται κι εδώ από τον τεράστιο Ποπάϋ που λαμποκοπάει με χρώματα που θυμίζουν χριστουγεννιάτικα στολίδια, από την γνωστή γλυπτή απεικόνιση του Μάϊκλ Τζάκσον μ’έναν πίθηκο, από ένα τεράστιο πλαστικό γατάκι κρεμασμένο απ’το σχοινί της μπουγάδας, από ένα μεταλλικό μπούστο του Βασιλιά Ήλιου σε ασημί χρώμα, και φυσικά από μια καινούρια σειρά που θυμίζει τα μπαλόνια σε σχήματα σκυλιών ή κουνελιών που βλέπουμε στα παιδικά πάρτυ. Ειδικά για την έκθεση στην Γερμανία, ο Koons εμπνέεται από την προϊστορική Αφροδίτη του Βίλλεντορφ και φτιάχνει την δική του εκδοχή που είναι ομολογουμένως αξιόλογη.
Στο τέλος της επίσκεψής μου αναρωτιέμαι τι μένει απ’όλ’αυτά τα πολύ εκθαμβωτικά χρώματα, τα μεγάλα μεγέθη, το μοντέρνο, το κιτς, την μίξη με το παλιό; Κι από την σύγκριση με τον Νταλί τι μένει; Μήπως το σήμερα είναι απλώς μια πολύ εργατική αντιγραφή του χθες; Ή μήπως μια τέτοια εξήγηση είναι υπερβολικά απλοϊκή; Θα χρειαστώ λίγο χρόνο για να τα χωνέψω όλ’αυτά και να απαντήσω.